Artykuł ,,Rozwijanie samodzielności u dzieci w wieku przedszkolnym"
Dążenie do samodzielności u dzieci jest przejawem prawidłowego ich funkcjonowania.
Dziecko w naturalny sposób pragnie i potrzebuje samodzielności, a przy tym na nią zasługuje.
Dlaczego dzieci chcą być samodzielne?
Dążenie do samodzielności człowiek ma zapisane w genach. Jest ono przejawem naturalnej fizjologii i psychologii człowieka. I tak jak w okresie dzieciństwa, w rozwoju organizmu przeważają takie procesy jak wzrost i rozwój, tak na późniejszym etapie, jako następstwo naturalnych procesów fizjologicznych, pojawia się pęd do samodzielności, do działania, tworzenia, wpływania na rzeczywistość, a tym samym kształtowania realnego i pozytywnego obraz własnego ,,ja".
Samodzielność jest kluczem do rozwijania dziecięcego poczucia własnej wartości, poczucia skuteczności i kontroli wewnętrznej. Jest ono swego rodzaju narzędziem potrzebnym dziecku do badania świata, także społecznego, aby nawiązać i podtrzymać relacje najpierw z rodzicami, potem z rówieśnikami, co jest kluczowe dla późniejszego prawidłowego rozwoju psychicznego człowieka.
Zatem rodzic, będąc nauczycielem i przewodnikiem w życiu dziecka, mając na celu wartość jaką jest rozwój samodzielności, powinien za cel wychowawczy postawić sobie nauczenie dziecka bycia samodzielnym małymi krokami. Dziecko daje sygnały, kiedy zaczyna być gotowe na poszczególne samodzielne kroki np. kiedy roczny maluch, stojąc przy stoliku przytrzymuje się rękami, niespodziewanie puszcza stolik i próbuje wykonać samodzielny krok, kiedy dwulatek sięga po kubek, aby się napić, kiedy próbuje samodzielnie zjeść zupę łyżką lub założyć buty, kiedy czterolatek chce samodzielnie posmarować kanapkę dżemem- to są dla rodzica sygnały oznaczające ,,ja chcę spróbować sam". Wówczas pomagamy dziecku stając obok, asekurując je i z dumą podziwiając oraz chwaląc jego starania i osiągnięcia. Nie wyręczając je, gdyż tak jest łatwiej, szybciej, sprawniej! Równocześnie pamiętajmy i rozumiejmy, że jesteśmy tylko ludźmi, żyjemy w świecie, gdzie codzienność stawia nam różne wyzwania i ograniczenia. Zatem nie dajmy się zwariować tj. nie popadajmy w drugą skrajność - pozostawiając dziecku tak dużą autonomię, że nie będzie w stanie jej udźwignąć.
Kiedy rozpocząć naukę samodzielności?
Naukę samodzielności dziecko rozpoczyna już w pierwszych dniach życia- wraz z pierwszym oddechem, wraz z pierwszym, samodzielnym łykiem pokarmu, pierwszą samodzielną kupką. Jeśli samodzielność rozumiemy w ten sposób, to każdy dzień przynosi okazję do wdrażania dziecka do samodzielności. Kiedy dziecko potrafi chwycić i intencjonalnie skierować łyżeczkę do buzi, to sygnał, że możemy zaczynać uczyć się samodzielnego jedzenia. Kiedy maluch potrafi powiedzieć, lub pokazać, że ma mokrą pieluszkę, kiedy interesuje się nocnikiem, siada na nim- to może być dobry moment na trening czystości. Kiedy dziecko potrafi ściągnąć z siebie buciki czy ubrania, to znak, że niedługo będzie już chętne uczyć się je zakładać. Kiedy dziecko aktywnie dąży do zrealizowania pragnienia wyrażanego najczęściej w słowach: Ja sam! ja sama! - to oznacza, że chce być samodzielne.
Jak uczyć dzieci samodzielności?
Czamami wystarczy zacząć od nieprzeszkadzania dziecku, rozumianego jako niewyręczanie go we wszystkim. Niektórzy wręcz skomentują to bezpośrednio: Rodzicu, nie krzywdź własnego dziecka, nie utrudniaj i nie opóźniaj jego rozwoju. Nie wyręczaj go, ale pomóż, wyjaśnij, pokaż, naucz, uwierz w nie. Czyli bądź obok, obserwuj, asekuruj. Bądź uważny- pochwal, doceń, wzmocnij, bo choć dla nas dorosłych nie jest to wygodne, zajmuje dużo czasu i wymaga nieraz dużo cierpliwości to przynosi z czasem efekty. Przecież nauka wymaga czasu- dziecku należy najpierw zademonstrować, a następnie poczekać, aż samodzielnie wykona daną czynność, we własnym, wolniejszym tempie.
Nauka samodzielności wymaga uwagi dla dziecka. Dziecko potrzebuje wiedzieć, że w razie potrzeby może w każdym momencie liczyć na wsparcie rodzica.
Opracowała Joanna Stroińska- nauczycielka w gr. II Króliczki
